MUHIIMADA BIYAHA

Maanta, Maalinta Biyaha Adduunka 2024 waxay nagu baaqaysaa waxqabad, si aan u midowno  "Biyaha Nabadda" iyo inaan ka faa'iidaysano biyaha sidii qalab lagu dhisayo adduun oo xasilloon.

Helitaanka biyaha la cabbo waa xuquuq bani'aadam, laakiin marka biyuhu ay gabaabsi yihiin ama ay wasakhoobaan, ama marka dadku sinnaan la'aan ama helitaan la'aan, xiisaddu way kici kartaa (1) . Tani waxay hoosta ka xariiqaysaa baahida loo qabo in laga faa'iidaysto awoodda iskaashiga biyaha. Tusaalooyinka lagu guuleystay ee iskaashiga biyaha ayaa muujinaya qiimaha ay ku leedahay xallinta khilaafaadka iyo horumarinta bulshada. Yemen, ururada isticmaala biyuhu  waxay ka shaqeeyeen inay si wanaagsan u maareeyaan kheyraadka biyaha, yareeyaan khilaafaadka iyo awood siinta haweenka. Dhanka kale, ururrada dooxooyinka webiyada ee Senegal iyo meelo kale ayaa lagu ammaanay xoojinta hab-nololeedyada, horumarka iyo nabadda.

"Biyaha ayaa isku xira farqiga u dhexeeya nabadda iyo barwaaqada," ayay tiri Dr Maria Neira, Agaasimaha Waaxda Deegaanka, Isbeddelka Cimilada iyo Caafimaadka. "Maalintan biyaha aduunka, aynu ka faa'iidaysano awoodeheena si aynu u hormarino wada noolaanshaha iyo caafimaadka aduunka. Biyo nadiif ah iyo fayadhowr ma aha oo kaliya kuwa nafaha badbaadiya; waa nabad-sameyaal ku jira raadintayada caalam ka caafimaad badan, nabad badan.”

La daabacay shalay, warbixinta horumarinta biyaha adduunka ee Qaramada Midoobay 2024  waxay soo bandhigaysaa caddaynta sii kordhaysa ee sida ay biyuhu si dhab ah u xoojin karaan barwaaqada oo ay ugu adeegi karaan sidii qalab nabadeed. Warbixintu waxay xustay in webiyada, biyo-mareennada, harooyinka iyo biyo-mareennada aan xuduud lahayn. Sababtan awgeed, sannadihii la soo dhaafay, maaraynta biyuhu waxay inta badan ahayd isha iskaashiga marka loo eego iska horimaad.

Iskaashigu waa lagama maarmaan si looga faa'iidaysto biyaha si loo dhiso nabadda iyo amniga. Heer deegaan iyo heer qaran, isticmaaleyaasha kala duwan ee biyaha - gaar ahaan adeegyada fayadhowrka, tamarta, cuntada iyo warshadaha - waa in ay iska kaashadaan hab isku dhafan oo loo maareeyo kheyraadka biyaha. 

Ururka caafimaadku waxay sii dhex mari kartaa biyaha, fayadhowrka iyo hagitaan ku salaysan nadaafadda.
Guud ahaan, dalalku waa inay sameeyaan heshiisyo iyo hay'ado si nabad ah loogu maamulo biyaha xudduudaha, oo ay ku jiraan u hoggaansanaanta heshiisyada sida Heshiiska Biyaha ee Qaramada Midoobay .

Iskaashigu ma aha kaliya in uu waddada u xaaro nabadda balse sidoo kale waxa uu horseedaa horumar laga gaadho yoolalka Horumarineed ee Waara. Iyadoo mudnaanta la siinayo iskaashiga iyo maareynta joogtada ah ee kheyraadka biyaha, dunidu waxay u beddeli kartaa biyaha ka iman kara isha colaadeed ee keeni karta nabadda, xasilloonida iyo barwaaqada, xitaa iyada oo ay jiraan caqabado sida isbeddelka cimilada, socdaalka ballaaran iyo qalalaasaha siyaasadeed.

____________________________

Xusuusin

• Xaaladda biyaha la cabbo ee adduunka: Baaq degdeg ah oo ficil ah si loo dardargeliyo horumarka laga gaaray xaqiijinta biyaha nadiifka ah .